Bản quyền thông tin trên báo online

Liên quan đến câu hỏi của bạn chúng tôi xin trả lời như sau:

1/ Công ước Berne (“Công ước”) là công ước về bảo hộ các tác phẩm văn học và nghệ thuật (đạo luật Paris, ngày 24 tháng 7 năm 1971, sửa đổi ngày 28 tháng 9 năm 1979) và có hiệu lực tại Việt Nam từ ngày 26 tháng 10 năm 2004.

Theo quy định tại tại khoản 1 điều 2 của Công ước, “Các tác phẩm văn học và nghệ thuật” được định nghĩa chung “bao gồm tất cả các sản phẩm trong lĩnh vực văn học, khoa học và nghệ thuật, bất ký được thể hiện theo phương thức hay dưới hình thức nào, chẳng hạn như sách, sách pample và các bài viết khác, các bài giảng, bài phát biểu, bài thuyết giáo và các tác phẩm khác cùng chủng loại; các tác phẩm kịch, hay nhạc kịch, các tác phẩm hoạt cảnh và kịnh câm, các bản nhạc có lời hay không lời, các tác phẩm điện ảnh trong đó có các tác phẩm tương đồng được thể hiện bằng một quy trình tương tự quy trình điện ảnh, các tác phẩm đồ họa, hội họa, kiến trúc, điêu khắc, bản khắc, thạch bản; các tác phẩm nhiếp ảnh trong đó có các tác phẩm tương đồng được thể hiện bằng một quy trình tương tự quy trình nhiếp ảnh; các tác phẩm mỹ thuật ứng dụng, minh hoạ, địa đồ, đồ án, phác họa và các tác phẩm thể hiện không gian ba chiều liên quan đến địa lý, địa hình, kiến trúc hay khoa học”. Công ước không đưa ra các định nghĩa cụ thể thế nào là tác phẩm văn học và tác phẩm nghệ thuật.

Theo quy định Luật sở hữu trí tuệ số 50/2005/QH 11 ngày 29 tháng 11 năm 2005 (“Luật SHTT”), cũng không có định nghĩa tác phẩm văn học, tác phẩm nghệ thuật mà chỉ liệt kê các tác phẩm văn học, nghệ thuật và khoa học được bảo hộ quyền tác giả (Điều 14 Luật SHTT). Tuy nhiên, theo Luật quyền tác giả của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ đã có quy định cụ thể về khái niệm tác phẩm văn học và tác phẩm nghệ thuật như sau:

Tác phẩm văn học: là các tác phẩm không phải là tác phẩm nghe nhìn, được diễn đạt bằng từ ngữ, số hoặc các hình thức chữ viết khác hoặc các biểu tượng hoặc số hoặc ký hiệu không phân biệt bản chất của vật liệu sử dụng như sách, tạp chí, sổ tay, bản ghi âm, phim, băng đĩa, thẻ ghi mà trong đó các tác phẩm được thể hiện. (Tác phẩm nghe nhìn được định nghĩa trong Luật quyền tác giả của Mỹ nói trên là: tác phẩm bao gồm một loạt các hình ảnh liên tiếp với mục đích đưa ra trình chiếu thông qua việc sử dụng các máy móc thiết bị như máy quay phim, máy chiếu phim hay các thiết bị điện tử khác đồng thời với các âm thanh, nếu có, không phân biệt bản chất vật liệu sử dụng như phim hoặc băng mà trên đó tác phẩm được thể hiện)

Tác phẩm về nghệ thuật, mỹ thuật, điêu khắc: bao hàm các tác phẩm hai và ba chiều về mỹ nghệ, mỹ thuật và mỹ thuật ứng dụng, ảnh, bản in, bản phục chế nghệ thuật, bản đồ, địa đồ, biểu đồ, đồ thị, mẫu và bản vẽ kỹ thuật , bao gồm cả sơ đồ kiến trúc. Các tác phẩm đó chỉ bao gồm các tác phẩm thủ công mỹ nghệ trong phạm vi hình thức của nó nhưng không đề cập đến khía cạnh sản xuất máy móc hoặc khuôn mẫu; Kiểu dáng các sản phẩm hữu dụng như được định nghĩa trong Điều này được coi như tác phẩm nghệ thuật, mỹ thuật, điêu khắc mà có thể phân biệt nó rõ ràng với, và có khả năng tồn tại một cách độc lập với khía cạnh hữu dụng của sản phẩm đó.

Như vậy, từ định nghĩa trên chúng tôi cho rằng có thể xếp tác phẩm báo chí vào tác phẩm văn học và là đối tượng được bảo hộ bản quyền tác giả theo Điều 2.1 của Công ước Berne (thể loại các bản viết khác) và là đối tượng được bảo hộ theo Điều 14.1 Luật SHTT (thể loại tác phẩm báo chí). Và theo Điều 11 Nghị định số 100/2006/NĐ-CP ngày 21 tháng 9 năm 2006 thì tác phẩm báo chí được định nghĩa bao gồm các thể loại: phóng sự, ghi nhanh, tường thuật, phỏng vấn, phản ánh, điều tra, bình luận, xã luận, chuyên luận, ký báo chí và các thể loại báo chí khác nhằm đăng, phát trên báo in, báo nói, báo hình, báo điện tử hoặc các phương tiện khác.

2/ Khoản 8 Điều 2 Công ước chỉ quy định việc không bảo hộ cho những tin tức vụn vặt chỉ mang tính chất thông tin báo chí”. Ngoài ra, Công ước không có bất kỳ giải thích hoặc định nghĩa nào về “tin tức vụn vặt chỉ mang tính chất thông tin báo chí”. Theo Điều 15 của Luật SHTT chỉ quy định về đối tượng không được bảo hộ quyền tác giả trong đó có “tin tức thời sự thuần tuý” và theo điều 21 Nghị định 100 thì “ Tin tức thời sự thuần tuý đưa tin quy định tại khoản 1 Điều 15 của Luật Sở hữu trí tuệ là các thông tin báo chí ngắn hàng ngày, chỉ mang tính chất đưa tin không có tính sáng tạo ”. Như vậy, theo chúng tôi có thể hiểu rằng những tin tức thời sự thuần túy đưa tin là những bài viết đơn thuần về các sự kiện xảy ra, các con số, thời gian, địa điểm ... mà không có bất kỳ sự bình luận, nhận xét, ý kiến của người viết hoặc trích dẫn ý kiến của người khác hoặc các trích dẫn để chứng minh hoặc cho mục đích khác... (không tính sáng tạo)

3/ Điều kiện để được bảo hộ theo Công ước (khoản 2 Điều 2 của Công ước) là:
(*) Tác phẩm phải được thể hiện dưới một hình thức vật chất nhất định; và
(*) Nó phải ngyên gốc về hình thức thể hiện ý tưởng.

Ngoài ra, theo quy định tại Khoản 2 Điều 5 Công ước thì việc bảo hộ không lệ thuộc vào một thể thức, thủ tục nào hết và việc hưởng và thực hiện hoàn toàn độc lập không tuỳ thuộc vào việc tác phẩm có được bảo hộ hay không ở nước gốc của tác phẩm. Như vậy, để tác phẩm báo chí được bảo hộ theo Công ước Berne không cần bất cứ thủ tục đăng ký nào, việc đăng ký chỉ có ý nghĩa quan trọng trong việc xác định nghĩa vụ chứng minh trong việc giải quyết tranh chấp về bản quyền tác giả.

Điều kiện bảo hộ theo Công ước Berne (Điều 3):
(*) Các tác giả là thành viên của một trong những nước là thành viên của Liên hiệp cho các tác phẩm của họ dù đã công bố hay chưa;
(*) Các tác giả không là công dân của một trong những nước là thành viên của Liên Hiệp cho những tác phẩm họ công bố lần đầu tiên ở một trong những nước là thành viên Liên Hiệp hay đồng thời công bố ở một nước trong và ngoài Liên Hiệp.
(*) Các tác giả không là công dân của một nước thành viên Liên Hiệp nhưng có nơi cư trú thường xuyên ở một trong những nước trên, cũng sẽ được Công ước này coi như tác giả công dân của nước thành viên đó.

“Tác phẩm đã công bố” là những tác phẩm đã được phát hành với sụ đồng ý của tác giả, không phân biệt phương pháp cấu tạo các bản sao, miễn là bản đó đủ để đáp ứng nhu cầu hợp lý của quần chúng, tuỳ bản chất của tác phẩm.

Tuy nhiên, sự trình diễn một tác phẩm sân khấu, nhạc kịch hay điện ảnh, hoà tấu một tác phẩm nhạc, đọc trước công chúng một tác phẩm văn học, phát thanh hay truyền hình một tác phẩm văn học hay nghệ thuật, triển lãm một tác phẩm nghệ thuật hay xây dựng một tác phẩm kiến trúc thì không được xem là công bố.

Được xem là công bố đồng thời ở nhiều nước: những tác phẩm được công bố ở hai hay nhiều nước trong thời gian 30 ngày kể từ lần công bố đầu tiên

Ngoài ra, đối với tác phẩm của tác giả điện ảnh mà nhà sản xuất có trụ sở hay thường trú ở một trong những nước thành viên của Liên Hiệp và đối với tác giả của tác phẩm kiến trúc được xây dựng trong một nước thuộc Liên Hiệp hoặc những tác phẩm tạo hình gắn liền với một toà nhà được xây dựng trong một nước Liên Hiệp thì vẫn được bảo hộ theo Công ước Berne (Điều 4 của Công ước).

Điều kiện bảo hộ theo pháp luật Việt Nam, theo quy định tại điều 13 Luật SHTT thì tổ chức, cá nhân được bảo hộ quyền tác giả khi có tác phẩm được công bố lần đầu tiên tại Việt Nam mà chưa được công bố ở bất kỳ nước nào hoặc được công bố đồng thời tại Việt Nam trong thời hạn 30 ngày, kể từ ngày tác phẩm đó được công bố lần đầu tiên ở nước khác; Tổ chức cá nhân nước ngoài có tác phẩm được bảo hộ tại Việt Nam theo điều ước quốc tế về quyền tác giả mà Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.

4/ Sự khác biệt giữa thuật ngữ “quyền tác giả” và “bản quyền”

Theo quy định khoản 2 Điều 4 Luật SHTT thì “quyền tác giả là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tác phẩm do mình sáng tạo hoặc sở hữu” và theo điều 18 thì Quyền tác giả bao gồm quyền nhân thân (thuộc về tác giả) và quyền tài sản (thuộc về chủ sở hữu tác phẩm, có thể là chính tác giả).

Còn “bản quyền” (copyright) là thuật ngữ được sử dụng trong các hệ thống pháp luật khác và có ý nghĩa khác nhau trong các hệ thống pháp luật khác nhau. Chẳng hạn như theo hệ thống pháp luật Anh-Mỹ, thì bản quyền đề cập chủ yếu đến quyền tài sản của chủ sở hữu tác phẩm hơn là đề cập đến quyền nhân thân của tác giả.