Làm gì khi máy tính bị treo?

Tóm lượt:

Khi máy tính của bạn không còn nhận (và trả lời) lệnh và những thiết bị ngoại vi như bàn phím, chuột có vẻ như mất tác dụng, người ta kết luận rằng hệ thống đã bị treo. Điều đó có nghĩa là một lỗi nghiêm trọng đã nảy sinh trong quá trình cấu hình phần cứng hay phần mềm. Chúng tôi sẽ chỉ cho các bạn cách đối mặt với những tình huống ngặt nghèo đó.
Phân tích:

Trong trường hợp máy tính bị treo, việc ưu tiên hàng đầu là phải xác định nguyên nhân gây lỗi và loại bỏ những thứ có thể làm phát sinh ra lỗi. Nếu chuyện đó là bất khả thi, việc cần làm là tìm cách tắt hệ thống một cách an toàn. Đó là bước đầu tiên cần thực hiện.
Khởi động lại một phiên làm việc (session)

Nếu bạn sử dụng giao diện đồ họa, hãy thử vô hiệu hóa dịch vụ X (X service) bằng cách nhấn đồng thời tổ hợp phím Alt-Ctrl-Backspace (Backspace là phím xóa thường nằm phía trên phím Enter). Đây là cách triệt để nhằm đóng tất cả các tiến trình có liên quan đến dịch vụ X: giữa tất cả những chương trình khác có liên quan đến trình quản lí cửa sổ (windows manager).
Đóng một tiến trình (process) từ một Terminal "ảo" (virtual terminal)

Để mở một terminal ảo, bạn ấn một trong các tổ hợp phím: Alt-Ctrl-F1, Alt-Ctrl-F2 ... Alt-Ctrl-F6. Có thể bạn sẽ phải đợi lâu vì máy bạn đang bị treo mà. Màn hình lúc bấy giờ sẽ chuyển sang màu đen, máy sẽ yêu cầu bạn đăng nhập. Bạn sẽ vào được Shell, dạng giống như trong DOS hay trong cửa sổ Terminal. Bạn có thể quay trở lại giao diện đồ họa bằng tổ hợp: Alt-Ctrl-F7

* Gõ lệnh top sẽ cho phép bạn xem những tiến trình đang chạy trong tài nguyên hệ thống. Mặc định, chúng được sắp xếp theo tỉ lệ % mức độ chiếm dụng bộ vi xử lí CPU (cột %CPU). Bạn cũng có thể xếp chúng theo mức độ chiếm dụng bộ nhớ (%MEM ) bằng cách nhấn tổ hợp phím Shift + M và trở về cách xếp ban đầu bằng tổ hợp phím Shift + P. Nếu một tiến trình "ngốn" quá nhiều tài nguyên một cách bất bình thường (hơn 90% CPU chẳng hạn), bạn có thể đóng nó lại bằng cách: gõ K rồi bấm Enter. Ví dụ K7533, trong đó 7533 là chuỗi PID của tiến trình.
* Lệnh ps -A (hoặc ps aux) có thể giúp xác định những tiến trình bất bình thường. Đặc biệt, nếu bạn nghi ngờ một chương trình nào đó gây lỗi, bạn có thể xác định số PID của nó bằng cách gõ ps -A | grep . Máy sẽ trả về con số thuộc về cột thứ nhất, là số PID (là cột thứ 2 nếu dùng lệnh ps aux | grep ). Tiếp theo chỉ việc gõ kill , ví dụ kill 7533 để đóng chương trình có mã PID là 7533.
* Nếu chẳng có gì đáng nghi ngờ, hoặc đóng tiến trình "ham ăn" mà chẳng cải thiện kết quả thì hãy thi hành lệnh sudo pkill X, hoặc lệnh sudo pkill -9 X nếu cái đầu không có tác dụng (kiểm tra bằng lệnh top xem X có luôn hoạt động không).

Đóng một tiến trình từ một máy tính khác

Nếu bạn có một dịch vụ ssh trên máy của bạn. Hãy thử kết nối với máy của bạn bằng ssh thông qua một máy tính khác. Chiếc máy tính thứ hai đó khi kết nối với máy tính của bạn nên với tư cách là "người dùng giới hạn". Rồi sử dụng lệnh sudo để nắm quyền quản trị root. Nhưng câu lệnh cũng giống với khi sử dụng một terminal ảo.
Nếu bấy nhiêu đó cũng chẳng ăn thua...

* Nếu hệ thống chẳng hề đáp trả những cố gắng của bạn, bạn có thể thử những Magic Keys
* Nếu muốn restart lại máy trong virtual terminal, bạn gõ lệnh "sudo reboot" nhập mật khẩu là máy sẽ khởi động lại. Nếu vẫn chưa được, bạn chuyển sang virtual terminal khác (có 6 cái lận mà) và dùng lệnh "sudo reboot -f" để ép buộc máy khởi động lại bất chấp chuyện gì đang xảy ra.
* Nếu máy của bạn vẫn cứ trơ như cục đá, bạn đành bó tay và chỉ còn nước bấm nút "Reset" trên máy. Nếu may mắn, GNU/Linux sẽ tự tiến hành kiểm tra ổ đĩa khi khởi động trở lại. Nếu điều đó không xảy ra, hãy tạm khởi động ở chế độ "Recovery mode" trong Grub hoặc đơn giản là trên một phiên bản trước của nhân Kernel cũng có thể giải quyết vấn đề.
* Để tắt một hệ thống bị treo hoàn toàn, ban cũng có thể nhấn và giữ nút nguồn Power trong 5 giây. Trong mọi trường hợp, đừng bao giờ ngắt điện đột ngột máy tính của bạn.

Kết luận

Bằng mọi cách, hãy thử tìm ra nguyên nhân gây treo máy, bởi nó có thể gây hư hỏng nghiêm trọng đến hệ thống dữ liệu. Việc lựa chọn một hệ thống dữ liệu có cập nhật mọi thay đổi hệ thống (ví dụ như là ext3, reiserfs,...) sẽ có khả năng chịu lỗi tốt hơn là những hệ thống dữ liệu ext2 hoặc vfat.