Web 2.0 là gì? Làm sao phân biệt đâu là Web 1.0 đâu là Web 2.0?

Bạn từng nghe người ta nói rất nhiều về cụm từ web 2.0 kể từ thời điểm cuối 2006. Vậy thực sự web 2.0 là gì? Bài này vắn tắt để bạn có cảm nhận ban đầu về khái niệm web 2.0 này.

Đầu tiên phải khẳng định: web 2.0 được nhiều người / phương tiện thông tin đại chúng khẳng định là một trào lưu / cách thức thể hiện của các website hơn là về mặt công nghệ, kỹ thuật lập trình. Tuy nhiên, web 2.0 cũng có những cách bố trí trang, trình bày, công nghệ khác với cái gọi là web 1.0. Chúng ta thử so sánh vài điểm giữa web 1.0 và web 2.0.

Về Web 1.0

Còn rất nhiều website / trang web mà bạn truy cập mỗi ngày thuộc về thế hệ web 1.0. Web 1.0 không có nghĩa là cũ kỹ, lạc hâu, đáng bỏ đi hoặc nó không hữu ích, hãy nhớ như vậy.

Với web 1.0, một công ty / một nhóm người / một cá nhân tạo lập nên một trang web, và sự phát triển của nó tập trung vào chính cha những người cha đẻ của nó này, họ sẽ cập nhật thông tin, quyết định trang web có cái gì trên ấy và trang web phát triển ra sao phụ thuộc vào sự nỗ lực của số ít cá nhân tham gia trong việc điều hành quản lý và kinh doanh từ trang web ấy.

Người dùng web 1.0 ở thế rất thụ động, nghĩa là họ chỉ có thể vào xem trang, có thể gửi chút ít thông tin lên để liên lạc, góp ý nhưng tính tương tác giữa người dùng này và người dùng khác là hầu như bị bỏ qua hoặc rất hạn chế.

Web 1.0 là nguồn thông tin tập trung về một nơi và có giới hạn. Website dường như chỉ sử dụng cho một tổ chức, đơn vị đã chỉ định sẵn như một công ty, tòa soạn báo, cơ quan nhà nước, chính phủ,...

Web 2.0 như thế nào?

Web 2.0 là một xu hướng của kỹ nghệ World Wide Web (WWW), thiết kế web, thế thệ thứ hai cộng đồng trên nền web và các dịch vụ hosted (lưu trữ & phục vụ trên mạng) như là mạng xã hội, blog, wiki, các đánh dấu / danh bạ web mở mục đích là tạo sữ dễ dàng để tạo lập và chia sẻ thông tin, cộng tác với nhau giữa các người dùng. Cách thức này được nhiều người xem như là kỷ nguyên mới của WWW. Thuật ngữ web 2.0 thông dụng, gây chú ý sau hội thảo lần đầu về Web 2.0 của O'Reilly Media Web 2.0 năm 2004. Mặc dù thuật ngữ đề cập như là phiên bản mới của WWW, nhưng nó không ngụ ý về việc cập nhật kỹ thuật đặc biệt nào, mà nó tập trung vào cách thức mà các nhà phát triển phần mềm và người dùng web tương tác.

Tim O'Reilly wrote:Web 2.0 là cuộc cách mạng kinh doanh trogn công nghiệp máy tính tạo bởi sự chuyển dịch đến Internet như là nền tản và một nỗ lực để hiểu các luật cho sự thành công trên nền tản mới đó.

Một số người khác, đặc biệt là cha đẻ của WWW - Tim Berners-Lee đã đặt ra câu hỏi liệu có nên dùng từ "Web 2.0" theo cách đầy ý nghĩa hay không khi mà nhiều thành phần cấu thành công nghệ Web 2.0 đã từng tồn tại từ bình minh của WWW.

Web 2.0 nguồn thông tin được phân tán khắp nơi trên Internet, và các website 2.0 kết nối chằng chịt với nhau, tương tác qua lại, nội dung được cập nhật từ các nguồn phân tán và hầu như không giới hạn. Web 2.0 là sử dụng cho rất nhiều người, có khi lên hàng triệu thành viên và mọi người luôn được khuyến khích tham gia.

Như vậy, bạn có thể hiểu đơn giản rằng: những trang Web 2.0 không nhất thiết nó phải thiết kế bằng công cụ gì, công nghệ hậu trường ra sao, chừng nào bạn thấy nó được "nuôi sống" bởi một cộng đồng đông đảo các thành viên thì chừng ấy nó là web 2.0, các thành viên không chỉ vào xem trang mà họ còn tạo nên nội dung trang, không chỉ chịu phụ thuộc vào những gì trang web có sẵn mà họ có thể sáng tạo thêm về hình ảnh, màu sắc,... và trang web sẽ chẳng còn ý nghĩa gì khi cộng đồng tan vỡ => đó chính là web 2.0.

Làm thế nào để tôi biết một website là web 1.0 hay web 2.0?

Không thật dễ để nhận biết điều này, nhưng cũng chẳng thể gọi là khó. Có mấy căn cứ sau đây:

- Khi vào trang bạn có thấy tập hợp rất nhiều tính năng và có những cái nick treo đâu đó, những lời bình luận của người dùng? Nếu có, khả năng web 2.0.
- Trang đó có nhiều các nút để đánh dấu vào các bookmark khác như digg.com, Yahoo!.com, Furl,..., có các chữ RSS, XML, có những ô / khung thường xuyên có thông tin mới cập nhật mà ta không cần phải ấn phím F5? Nếu có, khả năng là web 2.0.
- Thử dụng Google gõ địa chỉ trang web đó vào và xem một vài kết quả trên ấy, bạn sẽ nhận ra nhiều thông tin rất hữu ích.
- Bạn có sử dụng những trang ấy như là nền tảng để tạo ra các trang của bạn? Trên trang đó bạn là một công dân của một xã hội mạng?

Được xem là một cuộc cách mạng trên thế giới mạng, thế hệ web mới có những thay đổi quan trọng không chỉ ở nền tảng công nghệ mà còn cả ở cách thức sử dụng - hình thành nên môi trường cộng đồng, ở đó mọi người cùng tham gia đóng góp cho xã hội "ảo" chứ không chỉ "duyệt và xem".

Web 2.0 là gì? Làm sao phân biệt đâu là Web 1.0 đâu là Web 2.0? Thuật ngữ "Web 2.0" đang trở nên thịnh hành. Thực chất, Web 2.0 có nghĩa là sử dụng web đúng với bản chất và khả năng của nó.

Mục tiêu đầu tiên của những người tiên phong xây dựng Internet là nhằm kết nối các nhà nghiên cứu và các máy tính của họ với nhau để có thể chia sẻ thông tin hiệu quả. Khi bổ sung World Wide Web (năm 1990), Tim Berners-Lee cũng nhằm mục tiêu tạo phương tiện cho phép người dùng tự do đưa thông tin lên Internet và dễ dàng chia sẻ với mọi người (trình duyệt web đầu tiên do Berners-Lee viết bao gồm cả công cụ soạn thảo trang web). Tuy nhiên, sau đó web đã phát triển theo hướng hơi khác mục tiêu ban đầu.

Tuy có một số ngoại lệ nhưng thế giới Web 1.0 (thế hệ web trước Web 2.0) chủ yếu gồm các website "đóng" của các hãng thông tấn hay các công ty nhằm mục đích tiếp cận độc giả hay khách hàng hiệu quả hơn. Nó là phương tiện phát tin hơn là phương tiện chia sẻ thông tin. Chỉ đến gần đây, với sự xuất hiện của nhiều kỹ thuật mới như blog (hay weblog), wiki... web mới trở nên có tính cộng đồng (và cộng tác) hơn và trở nên gần hơn với sự kỳ vọng và khả năng thực sự của nó.

Khái niệm Web 2.0 đầu tiên được Dale Dougherty, phó chủ tịch của O’Reilly Media, đưa ra tại hội thảo Web 2.0 lần thứ nhất do O’Reilly Media và MediaLive International tổ chức vào tháng 10/2004. Dougherty không đưa ra định nghĩa mà chỉ dùng các ví dụ so sánh phân biệt Web 1.0 và Web 2.0: "DoubleClick là Web 1.0; Google AdSense là Web 2.0. Ofoto là Web 1.0; Flickr là Web 2.0. Britannica Online là Web 1.0; Wikipedia là Web 2.0. v.v...".

Sau đó Tim O’Reilly, chủ tịch kiêm giám đốc điều hành O’Reilly Media, đã đúc kết lại 7 đặc tính của Web 2.0:

1. Web có vai trò nền tảng, có thể chạy mọi ứng dụng

2. Tập hợp trí tuệ cộng đồng

3. Dữ liệu có vai trò then chốt

4. Phần mềm được cung cấp ở dạng dịch vụ web và được cập nhật không ngừng

5. Phát triển ứng dụng dễ dàng và nhanh chóng

6. Phần mềm có thể chạy trên nhiều thiết bị

7. Giao diện ứng dụng phong phú

Thoạt đầu, Web 2.0 được chú trọng tới yếu tố công nghệ, nhấn mạnh tới vai trò nền tảng ứng dụng. Nhưng đến hội thảo Web 2.0 lần 2 tổ chức vào tháng 10/2005, Web 2.0 được nhấn mạnh đến tính chất sâu xa hơn – yếu tố cộng đồng.
Thực tế, ứng dụng trên web là thành phần rất quan trọng của Web 2.0. Hàng loạt công nghệ mới được phát triển nhằm làm cho ứng dụng trên web mạnh hơn, nhanh hơn và dễ sử dụng hơn, được xem là nền tảng của Web 2.0.
Kiến trúc công nghệ của Web 2.0 hiện vẫn đang phát triển nhưng cơ bản bao gồm: phần mềm máy chủ, cơ chế cung cấp nội dung, giao thức truyền thông, trình duyệt và ứng dụng.

Cung cấp nội dung
Bước phát triển đầu tiên và quan trọng nhất hướng đến Web 2.0 đó là cơ chế cung cấp nội dung, sử dụng các giao thức chuẩn hoá để cho phép người dùng sử dụng thông tin theo cách của mình (nghĩa là có khả năng tùy biến thông tin). Có nhiều giao thức được phát triển để cung cấp nội dung như RSS, RDF và Atom, tất cả đều dựa trên XML. Ngoài ra còn có các giao thức đặc biệt như FOAF và XFN dùng để mở rộng tính năng của website hay cho phép người dùng tương tác.

Dịch vụ web
Các giao thức truyền thông 2 chiều là một trong những thành phần then chốt của kiến trúc Web 2.0. Có hai loại giao thức chính là REST và SOAP. REST (Representation State Transfer) là dạng yêu cầu dịch vụ web mà máy khách truyền đi trạng thái của tất cả giao dịch; còn SOAP (Simple Object Access Protocol) thì phụ thuộc máy chủ trong việc duy trì thông tin trạng thái. Với cả hai loại, dịch vụ web đều được gọi qua API. Ngôn ngữ chung của dịch vụ web là XML, nhưng có thể có ngoại lệ.

Một ví dụ điển hình của giao thức truyền thông thế hệ mới là Object Properties Broadcasting Protocol do Chris Dockree phát triển. Giao thức này cho phép các đối tượng ảo (tồn tại trên web) tự biết chúng "là gì và có thể làm gì”, nhờ vậy có thể tự liên lạc với nhau khi cần.

Phần mềm máy chủ
Web 2.0 được xây dựng trên kiến trúc web thế hệ trước nhưng chú trọng hơn đến phần mềm làm việc ở background. Cơ chế cung cấp nội dung chỉ khác phương thức cấp phát nội dung động (của Web 1.0) về danh nghĩa, tuy nhiên dịch vụ web yêu cầu tiến trình làm việc và dữ liệu chặt chẽ hơn.

Các giải pháp phát triển theo hướng Web 2.0 hiện nay có thể phân làm hai loại: hoặc xây dựng hầu hết tính năng trên một nền tảng máy chủ duy nhất; hoặc xây dựng ứng dụng "gắn thêm" cho máy chủ web, có sử dụng giao tiếp API.

CỘNG ĐỒNG
Công nghệ chỉ là "bề nổi" của Web 2.0, chính cộng đồng người dùng mới là yếu tố nền tảng tạo nên thế hệ web mới. Việc chuyển từ "duyệt và xem" sang "tham gia" là cuộc cách mạng thực sự, dĩ nhiên nhờ có sự phát triển công nghệ giúp hiện thực khả năng này nhưng ở đây muốn nhấn mạnh đến hành vi của người dùng đối với web.

Hiện trạng phổ biến của các website thế hệ 1.0 đó là chứa nhiều thứ phiền toái và làm việc chậm chạp, dường như luôn muốn gửi đến người dùng thông điệp: đây là website của chúng tôi chứ không phải của bạn. Căn nguyên của vấn đề có thể là do chủ sở hữu các website cảm thấy họ "cho không" cái gì đó. Đôi khi chủ sở hữu website cho rằng càng làm khó người dùng thì họ càng được lợi! Điển hình như một số site cho bạn đọc đoạn đầu của bài viết rồi yêu cầu bạn phải đăng ký (có phí hay không) để đọc nốt phần còn lại.

Dĩ nhiên, với sự phổ biến của các phần mềm máy chủ, trong đó có cả phần mềm miễn phí như Apache thì người dùng có thể đưa lên web bất kỳ thông tin gì. Tuy nhiên có nhiều yếu tố cản trở: kỹ năng tạo website, hạn chế của nhà cung cấp dịch vụ Internet, việc bảo mật và kiểm duyệt...

Về cơ bản, Web 2.0 trao quyền nhiều hơn cho người dùng và tạo nên môi trường liên kết chặt chẽ các cá nhân với nhau. Giờ đây có nhiều ví dụ cho thấy cộng đồng người dùng có thể đóng góp thông tin giá trị khi họ có phương tiện thích hợp. Wikipedia có lẽ là ví dụ nổi tiếng nhất. Tuy có nhiều học giả không đánh giá cao Wikipedia, nhưng họ quên một điều quan trọng: nó đủ tốt, miễn phí và nhiều người có thể đọc. Ngoài ra còn có những ví dụ khác như các site Reddit và Digg để cho người dùng quyết định thông tin gì là quan trọng, hay del.icio.us cho phép mọi người chia sẻ những địa chỉ web hay.

Web 2.0 cho phép mọi người có thể đưa lên mạng bất cứ thông tin gì. Với số lượng người tham gia rất lớn, đến mức độ nào đó, qua quá trình sàng lọc, thông tin sẽ trở nên vô cùng giá trị. Ở đây có sự tương đồng với thuyết chọn lọc tự nhiên.

KẾT LUẬN
Thật sự, Web 2.0 không phải là cái gì đó hoàn toàn mới mà là sự phát triển từ web hiện tại. Nó vẫn là web như chúng ta dùng lâu nay, chỉ có điều giờ đây chúng ta làm việc với web theo cách khác. Các website không còn là những "ốc đảo" mà trở thành những nguồn thông tin và chức năng, hình thành nên môi trường điện toán phục vụ các ứng dụng web và người dùng.

Không phải là viễn cảnh, Web 2.0 đã hiện hữu quanh chúng ta với hàng loạt website thế hệ mới. Xu hướng chuyển đổi sang Web 2.0 đang diễn ra mạnh mẽ và là xu thế tất yếu.

Theo PCWorld