Nên trú ẩn hay sơ tán khi có sự cố phóng xạ?

Mỹ mở rộng cảnh báo nguy hiểm xung quanh nhà máy điện hạt nhân đang gặp sự cố, khi đưa ra khuyến cáo rằng người Mỹ ở Nhật nên sống cách xa đó ít nhất 80 km. Trong khi đó, chính phủ Nhật chỉ khuyên các công dân trong phạm vi 20-30 km nên ở trong nhà, nếu không sơ tán được.

"Khuyến cáo của chính phủ Nhật được đưa ra dựa trên các thông tin họ có, điều này khác với lời khuyên mà chúng tôi sẽ làm nếu một sự cố tương tự xảy ra ở Mỹ", phát ngôn viên Nhà Trắng Jay Carney cho biết.

Tuy nhiên, một số chuyên gia phóng xạ cho biết tùy vào loại sự cố, việc trú ẩn ở trong nhà có thể còn hiệu quả hơn so với khi sơ tán trên diện rộng trong việc giúp người dân giảm nguy cơ nhiễm phóng xạ.

Phóng xạ là tác nhân sinh ung thư, và việc tiếp xúc với cường độ mạnh hoặc trong thời gian dài đều có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh chết người.

Ông Jonathon Links, giám đốc Trung tâm Ứng phó sức khỏe cộng đồng tại Trung tâm y tế Johns Hopkins (Mỹ) cho rằng việc trú ẩn tại chỗ (ngay trong nhà) và việc sơ tán thì đều có nguy cơ tiếp xúc phóng xạ như nhau. Tùy thuộc vào trạng thái sự cố mà có lựa chọn hợp lý.

Chẳng hạn, nếu một có một vụ nổ hoặc tan chảy lò phản ứng, bung ra lượng phóng xạ lớn trong một thời gian ngắn, thì khi đó trú ẩn tại chỗ có thể tốt hơn là sơ tán dân. Ngược lại, nếu lượng phóng xạ thoát ra liên tục trong thời gian dài, di tản sẽ là giải pháp hữu hiệu.

"Nếu bạn ở trong nhà khi vụ nổ đột ngột xảy ra, hơi phóng xạ sẽ bay qua trong khi bạn vẫn ở trong nhà và hít thở không khí sạch. Nhưng nếu bạn cố gắng sơ tán bên ngoài nhà, và tùy thuộc vào tốc độ cũng như hướng di chuyển, bạn có thể bị nhiễm xạ nhiều hơn đáng kể", Links cho biết.

Còn theo Robert Whitcomb, nhà vật lý hàng đầu về nghiên cứu phóng xạ và ảnh hưởng đến sức khỏe tại Trung tâm kiểm soát và Ngăn ngừa bệnh dịch Mỹ, một số người nên chọn cách tạo hầm trú ẩn ngay tại chỗ, nếu họ không đủ thời gian để sơ tán trước khi sự cố xảy ra.

Nếu bạn trú ẩn trong nhà, điều bạn cần làm là:

- Điều quan trọng nhất là đảm bảo rằng không khí nhiễm xạ bên ngoài không lọt vào được. Nghĩa là tắt hết các hệ thống thông gió, trừ phi bạn ở trong cao ốc hiện đại có hệ thống lọc hiệu quả cao.

- Lượng lớn phóng xạ có thể xuyên qua những bức tường mỏng tiếp giáp với bên ngoài, do vậy các chuyên gia khuyên bạn nên di chuyển vào giữa nhà hoặc không gian văn phòng.

- Thời gian trú ẩn phụ thuộc vào tính nghiêm trọng của sự cố. Nhưng ít nhất phải 3 ngày. Nếu bạn có đủ thức ăn dự trữ, trong một số trường hợp hãy ở nhà lâu hơn, đừng ra ngoài đối mặt với nguy cơ phóng xạ vẫn còn cao.

Nhìn chung, trú ẩn trong nhà chỉ hiệu quả trong một số trường hợp. Tại Nhật, việc mở rộng diện sơ tán quanh các lò phản ứng là một cảnh báo cho thấy đang có sự gia tăng phóng xạ thất thoát ra ngoài. Và khi các công nhân đang cố gắng để làm chậm lại quá trình nóng chảy của các lò phản ứng, thật khó để nói rằng khi đó sơ tán hay trú ẩn trong nhà là cách tốt nhất.

Tuy vậy, việc trú ẩn tại nhà trong một vùng có bức xạ cao là không nên.