Các giải pháp giảm thiểu tác động ô nhiễm môi trường? Các biện pháp phòng chống?

Giải pháp nào cho nạn ô nhiễm môi trường
Nguồn nước ô nhiễm đang lấn sâu vào các kênh rạch gây tình trạng ô nhiễm môi trường nghiêm trọng

Tháng 12/2007, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt đề án bảo vệ môi trường lưu vực hệ thống sông Đồng Nai đến năm 2020. Nhiều tỉnh cũng có nhiều biện pháp để đối phó với đại nạn này, nhưng nhiều doanh nghiệp hình như đã “lờn thuốc”. Trong khi đó, ở nhiều tỉnh, thành, nhất là tại TP.HCM, dù hằng năm UBND Thành phố đã chi trên 2 tỷ đồng cho mỗi việc thu dọn và vớt rác trên kênh rạch, nhưng “đâu rồi cũng lại vào đấy”. Thay vì chăm chút cho công việc bảo vệ môi trường cho thành phố hiện đại này, thì rất nhiều người dân vô ý thức đã làm ngược lại, khiến đường phố, kênh rạch lúc nào cũng nhếch nhác và bẩn thỉu.

VỨT RÁC KHẮP NƠI

Nhiều người dân Thành phố rất bàng quan, họ xem việc giữ gìn vệ sinh đường phố là công việc của ai đó, của chính quyền chứ không phải của mình. Sáng, chiều hay bất cứ lúc nào họ cũng có thể thản nhiên vứt rác ra đường hay xuống kênh rạch, mãi rồi hành động đó trở thành thói quen và bình thường.

Rác sinh hoạt vương vãi khắp nơi, ruồi nhặng bay tán loạn, trong khi cạnh đó nhiều hàng quán thức ăn vẫn bày bán và thực khách vẫn vô tư, say sưa ăn uống. Nhiều công trình xây dựng dở dang cũng là nơi tập kết của rác rưởi, vật liệu xây dựng bị chìm lấp dưới cùi bắp, vỏ dừa, bịch ni-lông, bàn ghế cũ nát... Dưới chân là rác, trên đầu cũng rác, bên cạnh cũng rác… chỉ không muốn bỏ ra ít tiền để đổ rác hằng tháng mà nhiều người chọn cách… tống rác ra khỏi nhà mình, rồi ai bị ra sao thì mặc kệ.

Nhiều người nước ngoài khi đến thăm Việt Nam nhân cơ hội… không nơi nào có hình ảnh này… bèn chụp hình… thay vì chụp những bức ảnh về danh lam, thắng cảnh thì họ chụp những bức ảnh người dân vứt rác ra đường, tắm giặt ngoài phố… Họ vô cùng ngạc nhiên khi thấy những hành động không văn minh ấy không bị phạt gì hết.



CHẤT THẢI RẮN

TP.HCM vừa đưa thêm 2 địa điểm xử lý chất thải rắn vào hoạt động, một ở Phước Hiệp huyện Củ Chi và một ở xã Đa Phước, huyện Bình Chánh. Hai nơi này có kết cấu hệ thống ổn định và đều thi công theo tiêu chuẩn của Mỹ và Hà Lan.

Khu liên hiệp xử lý chất thải rắn Đa Phước thời gian đầu bị bốc mùi trên các tuyến đường dẫn vào bãi rác, tuy nhiên dần dần nó đã được khắc phục. Còn ở khu Phước Hiệp (Củ Chi), theo nhận định của Công ty Môi trường Đô thị, thì bãi rác này sẽ không xãy ra sự cố gì trước mắt và lâu dài. Cuối năm 2008, Công ty Môi trường Đô thị sẽ khởi công xây bãi rác số 3 và theo đó, TP.HCM quyết tâm từ năm 2010 trở đi, đầu ra cho việc xử lý rác trên địa bàn Thành phố sẽ được đảm bảo ít nhất trong 10 năm tới.

NHỮNG DÒNG SÔNG… ĐAU KHỔ

Tại hội nghị “Triển khai đề án bảo vẹâ môi trường lưu vực hệ thống sông Đồng Nai” diễn ra vào ngày 26/2/2008, có nhiều báo cáo về ô nhiễm môi trường của các tỉnh khiến người nghe… phải giật mình.

Theo công bố mới nhất của Cục Bảo vệ Môi trường, đoạn sông Đồng Nai từ Nhà máy nước Thiện Tân đến Long Đại (thuộc khu vực Đồng Nai) đã bắt đầu ô nhiễm từ các chất hữu cơ và chất rắn lơ lửng. Nhiều khu vực sông đã bị nhiễm mặn, nước sông không thể sử dụng cho sinh hoạt và tưới tiêu. Hệ thống sông Đồng Nai gồm sông Đồng Nai, sông Bé, sông Sài Gòn, sông Vàm Cỏ, sông Thị Vải, một số sông nhánh như sông Bé, Đa Nhim- Đa Dung, chất lượng nước ở hạ lưu đang diễn biến theo chiều hướng xấu, hàm lượng sắt rất cao, vượt tiêu chuẩn nguồn nước loại A từ 10-12 lần, khiến việc cung cấp nước sinh hoạt trở nên khó khăn. Tại khu vực cầu kênh Xáng thuộc đại phận Tây Ninh, thượng lưu sông Vàm Cỏ Đông là khu vực chịu ô nhiễm nặng nhất, nhiều tháng trong năm có nồng độ oxy hòa tan trong nước thấp hơn tiêu chuẩn nhiều lần.

Có một đoạn của sông Thị Vải dài 10 km đã “chết”, nước có mùi nâu đen, mùi hôi thối nồng nặc khi nước lớn lẫn nước ròng, với nguồn nước như vậy thì không thể một sinh vật nào có thể tồn tại được. Cục Bảo vệ Môi trường còn nhấn mạnh: khu vực cảng Vedan, cảng Mỹ Xuân còn phát hiện có chất thủy ngân, loại ô nhiễm độc hại với hàm lượng vượt chuẩn, riêng hàm lượng kẽm vượt chuẩn từ 3 – 5 lần.

Nguyên nhân của tình trạng ô nhiễm này là từ các nguồn nước thải công nghiệp, khai thác khoáng sản, làng nghề, sinh hoạt y tế, nông nghiệp… Theo thống kê, các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Đồng Nai đã xả 50%, kế đến TP.HCM là20%. Một quan chức của tỉnh Đồng Nai cho biết, hiện chỉ có 9/19 khu công nghiệp trên địa bàn này có nhà máy xử lý nước thải tập trung.

Còn TP.HCM thì sao? Trong những năm qua, nhiều khu công nghiệp hoạt động nhưng không có nhà máy xử lý nước thải tập trung, gần đây mới được triển khai xây dựng… Cục Bảo vệ Môi trường cảnh báo, lượng nước thải TP.HCM mà các bệnh viện, trung tâm y tế “đóng góp” là do hầu hết những nơi này chưa có hệ thống xử lý nước thải, hoặc đã có nhưng chưa xử lý triệt để. Giới khoa học cũng cảnh báo, “đây là nguồn tiềm ẩn nguy cơ lan truyền dịch bệnh qua môi trường nước”.

CÁ CHẾT NỔI… LỀNH BỀNH

Tại hai tỉnh Long An và Tiền Giang, số phận của các con sông bi đát không kém, Phòng Tài nguyên – Môi trường huyện Bến Lức lâu lâu lại ghi nhận việc cá, tôm chết nổi lềnh bềnh trên sông Vàm Cỏ Đông thuộc địa bàn xã Thạnh Lợi.

Bà Huỳnh Thị Phép, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên – Môi trường Long An cho biết, mức độ ô nhiễm nguồn nước sông Vàm Cỏ Đông, đoạn từ huyện Đức Huệ đến huyện Bến Lức ngày càng đáng lo. Hàm lượng chất rắn lơ lửng tại khu vực Nhà máy đường Hiệp Hòa (Đức Hòa) vượt qui định 22 lần, tại cống xả Công ty Formosa (Bến Lức) vượt qui định 16 lần, tại cống xả Công ty Đa Năng, Bến Lức vượt qui định 2 lần. Hàm lượng BOD (nhu cầu oxy sinh học) tại Nhà máy đường Hiệp Hòa vượt quy định tới 465 lần, tại cống xả Formosa vượt 30 lần….

Theo nhận định của Sở Tài nguyên-Môi trường Tiền Giang, nước sông Tiền càng ngày càng bị ô nhiễm, lý do là Ban quản lý các khu công nghiệp Tiền Giang thừa nhận KCN Mỹ Tho và Cụm Công nghiệp Trung An đến nay chưa có hệ thống xử lý nước thải chung, dù đã hoạt động hơn 10 năm. Trong năm 2007, Ban quản lý các khu công nghiệp phối hợp với Sở Tài nguyên- Môi trường kiểm tra 11 doanh nghiêp và phát hiện xử phạt vi phạm hành chính 8 doanh nghiệp xả nước thải ra sông Tiền.

Theo Ban quản lý các khu Công nghiệp Tiền Giang, hiện có 60% doanh nghiệp trong khu công nghiệp Mỹ Tho và cụm công nghiệp Trung An có hệ thống xử lý nước thải cục bộ đạt cột B và C. Lẽ ra, số nước thải này được đạt cột A, cột trách nhiệm của Ban quản lý các khu công nghiệp, nhưng do chưa có hệ thống xử lý nước thải tập trung, non sông Tiền phải hứng hết nước thải cột B và C, thậm chí nước thải chưa qua xử lý. Nguồn nước bị ô nhiễm ở gần khu công nghiệp Mỹ Tho và Bến Chương Dương cũng là nơi Công ty Cấp thoát nước Tiền Giang đặt ống lấy nước mặt xử lý, rồi cung cấp nước sinh hoạt cho TP.Mỹ Tho và các vùng lân cận.

GIẢI PHÁP NÀO CHO Ô NHIỄM?

Chủ tịch UBND TP.HCM Lê Hoàng Quân khẳng định: “Dứt khoát không phê duyệt các dự án có công nghệ lạc hậu, sử dụng lao động giản đơn, có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường”.

Theo ông Lê Hoàng Quân, đối với những dự án đầu tư mới, Thành phố sẽ ưu tiên kêu gọi các dự án công nghệ cao, những dự án mang lại giá trị lớn, đồng thời cam kết không để phát sinh doanh nghiệp làm ô nhiễm môi trường mới, riêng các dự án đã và đang triển khai, ông “hứa”, sẽ chỉ đạo cương quyết di dời hoặc bắt buộc phải hoàn chỉnh biện pháp giảm thiểu môi trường.

Đồng tình với ông, các lãnh đạo các tỉnh Bình Dương, Đồng Nai, Bà Rịa-Vũng Tàu đều nói “không và không” với những dự án có nguy cơ tác động xấu đi môi trường. Ông Trần Hồng Hà - Cục Trưởng Cục Bảo vệ Tài nguyên Môi trường cho biết, Bộ Tài nguyên-Môi trường cùng Chủ tịch của 12 tỉnh, thành thuộc khu vực sông Đồng Nai sẽ đệ trình lên Thủ tướng Chính phủ xem xét cho thành lập Ủy ban bảo vệ môi trường lưu vực sông Đồng Nai.

Tháng 12/2007, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt đề án bảo vệ môi trường lưu vực hệ thống sông Đồng Nai đến năm 2020, theo đó sẽ ưu tiên bảo vệ, gìn giữ nguồn nước sử dụng cho mục đích cấp nước sinh hoạt. Tuy nhiên, trong giai đoạn này, các tỉnh cũng mới tiến hành các công việc quan trắc nguồn nước để trao đổi thông tin rồi sau đó mới bàn giải pháp… Hơn nữa, lưc lượng thanh kiểm tra quá mỏng nên không thể phát hiện, xử lý hết những doanh nghiệp cố tình lén xả nước thải xuống sông, chỉ mong các doanh nghiệp vì lợi ích chung mà tự giác chấp hành, còn không thì… đành chịu.

Chủ trương thì kiên quyết, nhưng thực tế vẫn còn nhiều khó khăn, như ở Tiền Giang các doanh nghiệp vi phạm thật nhiều, nhưng đến nay chưa đình chỉ bất cứ một đơn vị nào. Như vậy, biện pháp tìm giải pháp cho nạn ô nhiễm môi trường xem ra… còn rất mịt mờ.
Anh Thư

Mỗi ngày, Hà Nội thải ra hơn 1.500 tấn rác, trong đó có 90% lượng rác thu gom được xử lý bằng công nghệ chôn lấp tại khu liên hợp xử lý rác Nam Sơn, một phần khác được xử lý vi sinh tại Xí nghiệp chế biến phế thải đô thị ở Cầu Diễn.

Khu liên hợp xử lý rác Nam Sơn hiện đang gây ô nhiễm. Bãi rác nằm gần khu dân cư và hàng ngày phế liệu được thu gom không đảm bảo vệ sinh. Các kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng, trong rác hữu cơ, tỷ lệ nước chiếm 60-70%. Với khí hậu nhiệt đới nóng ẩm như nước ta, chỉ trong một thời gian ngắn, các chất hữu cơ sẽ bị phân hủy và giải phóng lượng nước nói trên, trong khi đó 50% lượng rác ở Nam Sơn lại là rác hữu cơ. Kết quả điều tra về chất lượng nước ngầm khu vực xung quanh bãi chôn lấp rác cho thấy, hầu hết nước ngầm tại đây bị nhiễm các chất hữu cơ và nhiễm khuẩn.

Công nghệ chế biến phân compost là một hình thức tái chế rất hữu hiệu các chất thải hữu cơ, không gây ô nhiễm và làm tăng tỷ lệ thu gom các loại chất thải có thể tái chế được. Mặt khác, chế biến phân compost có thể giảm ô nhiễm không khí và giúp giải quyết vấn đề nóng lên toàn cầu. Khí từ các bãi chôn lấp được tạo thành do quá trình phân hủy các thành phần hữu cơ trong chất thải có chứa khoảng 50% khí mê tan, một loại khí gây hiệu ứng nhà kính. Chế biến phân compost làm giảm phát thải khí nhà kính do giảm lượng chất thải hữu cơ bị phân huỷ. Chính hoạt động này sẽ giúp chúng ta nhận được chứng chỉ cacbon theo cơ chế phát triển sạch trong công ước khung của Liên Hợp Quốc về biến đổi khí hậu và có thể bán các chứng chỉ này trên thị trường quốc tế, tạo ra nguồn thu lớn.

Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân khác nhau nên chế biến phân compost từ chất thải hữu cơ chưa được phổ biến rộng rãi ở nước ta như: nguyên liệu đầu vào chất lượng kém, chất lượng phân hữu cơ chưa cao, tiếp thị sản phẩm chưa tốt. Phân compost do các nhà máy sản xuất thường có lẫn nhiều vụn thủy tinh, kim loại, điển hình là nhà máy chế biến phân compost Hóc Môn, TP. Hồ Chí Minh, hoạt động năm 1982 với nguồn là chất thải sinh hoạt chưa phân loại, đã phải đóng cửa năm 1991 do sản phẩm khó tiêu thụ.

Xí nghiệp chế biến phế thải Cầu Diễn thuộc Công ty Môi trường đô thị Hà Nội bắt đầu hoạt động từ năm 1992 và mở rộng quy mô sản xuất năm 2002. Xí nghiệp có công suất 50.000 tấn/năm, sản xuất khoảng 13.500 tấn phân vi sinh bằng công nghệ ủ kỵ khí cưỡng bức. Nếu so sánh với tổng lượng rác thải phát sinh thì số lượng rác được chế biến thành phân compost là quá thấp. Xí nghiệp hiện đang bán 3 loại sản phẩm có chất lượng và giá khác nhau. Tuy nhiên, giá không phải là yếu tố quyết định mà chính là chất lượng sản phẩm.

Để giải quyết những khó khăn trong việc phân loại chất thải tại nguồn, Bộ Khoa học – Công nghệ hiện đang hỗ trợ một Chương trình thử nghiệm thực hiện phân loại chất thải tại nguồn đối với chất thải sinh hoạt ở Hà Nội thành 2 loại chính là hữu cơ và vô cơ. Tuy nhiên, việc thực hiện chương trình này chưa đạt kết quả do người dân chưa nhiệt tình ủng hộ.

Việc xử lý rác theo kiểu chôn lấp chỉ là giải pháp tạm thời. Chế biến rác thành phân compost là hướng chính trong tương lai. Do vậy giáo dục nâng cao ý thức khi phân loại rác và nâng cao chất lượng phân là vô cùng cần thiết cho một thành phố đang lớn về quy mô và tăng về dân số. Và chỉ có biện pháp đó mới giải quyết dứt điểm tình trạng ô nhiễm do rác gây ra.