Cho em hỏi về thuốc tiêm tránh thai là như thế nào?

Mỗi loại thuốc tránh thai (TTT) như thuốc uống, tiêm bắp thịt, hoặc cấy dưới da, với những ưu điểm và nhược điểm riêng.

Thuốc tiêm tránh thai DMPA (Dehydro Medroxy Progesterone Acetate) là loại TTT hiện đại có hormone progestin liều 150 mg. Nhằm mở rộng phạm vi lựa chọn biện pháp tránh thai, Bộ Y tế đã chỉ đạo triển khai sử dụng DMPA tại nước ta từ những năm đầu thập kỷ 90 của thế kỷ XX, cho đến nay nó đã được sử dụng phổ cập tại tất cả các tỉnh, thành phố trên cả nước. DMPA có thể được chỉ định cho bất cứ phụ nữ nào ở lứa tuổi sinh đẻ muốn dùng một biện pháp tránh thai tự chọn, và không có chống chỉ định.

DMPA có ưu điểm là tránh thai được lâu dài (3 tháng) và có hiệu quả tránh thai cao (99,6%). Với đặc tính liều dùng cao, hấp thu chậm nên thuốc luôn luôn có mặt trong cơ thể, phát huy hiệu lực cao, có thể coi như đình sản tạm thời. Cơ chế tác dụng của thuốc là ức chế rụng trứng gần như 100%. Ngoài ra, còn ức chế chất nhầy cổ tử cung cũng rất mạnh, khiến cho tinh trùng không thể thâm nhập được để lên buồng tử cung. Làm teo niêm mạc tử cung khiến trứng khó có khả năng làm tổ. Tóm lại, trong các dạng TTT, thuốc tiêm có tác dụng tránh thai về nhiều mặt nhất.

DMPA là một trong những biện pháp tránh thai thích hợp với phụ nữ đang nuôi con bú mà muốn tránh thai. Khi sử dụng DMPA làm tăng tiết sữa và duy trì sự tiết sữa kéo dài hơn, nhưng không làm ảnh hưởng đến chất lượng sữa. Bởi DMPA chỉ tiết qua sữa với hàm lượng rất nhỏ trong khoảng từ 0,02 - 0,08 mcg/kg cơ thể/ ngày. Trẻ em bú mẹ có tiêm DMPA vẫn phát triển bình thường cả về chiều cao, cân nặng và trí tuệ.

Ngoài ra, DMPA còn rất phù hợp cho những phụ nữ bị tác dụng phụ do estrogen (có trong viên TTT loại uống), hoặc không thể dùng được estrogen do chống chỉ định, và những người hay bị các triệu chứng tiền kinh nguyệt như đau bụng nhiều vào thời gian rụng trứng, thay đổi cảm xúc, mệt mỏi, tăng cân...

Các nghiên cứu trên thế giới cũng chỉ ra rằng DMPA không làm thay đổi về huyết áp, mạch, các steroid và miễn dịch... Thuốc không gây phù, không làm phát triển u xơ tử cung, nên có thể dùng khi bị bệnh van tim chưa có biến chứng, bệnh u xơ tử cung, người đang nuôi con bú, các khối u lành tính đã phẫu thuật...

Tuy nhiên, DMPA có nhược điểm là nếu chẳng may có tác dụng phụ không chịu đựng được thì lại không thể đưa thuốc ra nhanh khỏi cơ thể. Một nhược điểm khác là hay gây rối loạn kinh nguyệt, gây mất kinh.

DMPA có chống chỉ định trong những trường hợp sau: người bệnh suy gan, suy thận (vì sợ thuốc khó được đào thải khỏi cơ thể và gây thêm gánh nặng cho gan, thận), người bệnh tim mạch nhưnhồi máu cơ tim, viêm tắc tĩnh mạch. Đang bị, hay đã bị ung thư vú mặc dù đã điều trị khỏi. Rối loạn kinh nguyệt, bị ra huyết bất thường chưa rõ nguyên nhân. Những người đang dùng thuốc chữa lao, chữa bệnh động kinh...

Trở lại trường hợp của bạn. Khi tiêm TTT bạn không thấy kinh nguyệt (vô kinh) là do tác dụng phụ của thuốc, nhưng điều này không đáng ngại, không cần phải điều trị. Nếu bạn thấy rằng vô kinh là không thể chấp nhận được thì ngừng tiêm TTT, mà chuyển sang dùng phương pháp tránh thai khác như TTT loại uống (nếu không có chống chỉ định), hoặc dùng bao cao su tránh thai... Trường hợp người bạn gầy đi, không phải là do tiêm TTT, ngược lại người ta còn cho rằng thuốc tiêm tránh thai làm tăng chuyển hóa nên một số chị em dùng thuốc này lại tăng cân.   

Bạn thân mến!

Hiện nay có rất nhiều loại thuốc tiêm tránh thai nhưng phổ biến ở Việt Nam hiện nay là thuốc DMPA (Depot Medroxy Progesteron Acetat)

DMPA ức chế rụng trứng 100%, đồng thời ức chế tiết chất nhầy ở cổ tử cung rất mạnh làm cho tinh trùng không thâm nhập được vào buồng tử cung nên có hiệu quả TT cao (99,6%).

DMPA dùng liều cao (150mg/lần) sẽ hấp thu chậm, có hiệu lực kéo dài nên chỉ dùng 1 lần có thể TT trong 3 tháng, giống như đình sản tạm thời. DMPA không ảnh hưởng đến khả năng sinh sản, muốn có thai lại chỉ cần ngừng thuốc vài tháng. DMPA duy trì, làm tăng sự tiết sữa, có tiết vào sữa với lượng rất nhỏ (0,02 - 0,08 µg/kg/ngày). Trẻ bú sữa mẹ có tiêm DMPA sẽ có chiều cao cân nặng, trí tuệ phát triển bình thường. Thích hợp với người cho con bú.

DMPA gây rối loạn kinh nguyệt, mất kinh, rong kinh, rong huyết, nên không dùng cho người bị rối loạn kinh nguyệt hoặc chảy máu bất thường không rõ nguyên nhân.

DMPA không gây ra rối loạn về mạch, huyết áp, không ảnh hưởng đến việc sản xuất steroid và miễn dịch, không gây phù, không làm phát triển u xơ tử cung nên có thể dùng cho người u xơ tử cung. DMPA có thể dùng cho người có bệnh van tim chưa có biến chứng song không dùng cho người bị bệnh tim nặng như: nhồi máu cơ tim, viêm tắc tĩnh mạch.

Những trường hợp không được dùng thuốc tiêm TT

Chưa đủ 16 tuổi. Có thai hoặc nghi có thai, nếu nghi thì phải kiểm tra chắc chắn không có thai mới được dùng. Đang bị ung thư vú hoặc ung thư vú đã khỏi. Có u ở vú chưa xác định được (kể cả u lành nhưng chưa chữa khỏi). Có ung thư buồng trứng.

Có xuất huyết bất thường. Có các bệnh nội tiết. Có và đang dùng thuốc chữa động kinh (kể cả trường hợp có cơn co giật chưa xác định). Bị và đang dùng thuốc chữa lao. Đang bị bệnh tim mạch (thiếu máu cục bộ), tăng huyết áp. Bị trầm cảm, nhức đầu do các nguyên nhân khác nhau (như thiên đầu thống). Bị bệnh gan mật (kể cả vàng mắt vàng da chưa xác định được). Bị các bệnh làm suy giảm miễn dịch (như nhiễm HIV). Bị các bệnh lây truyền qua đường tình dục. Đã từng bị tác dụng phụ của thuốc TT.

Một số tác dụng phụ và cách xử lý

Có 6 tác dụng phụ khi dùng thuốc TT tiêm DMPA.

- Khi dùng DMPA chỉ chứa progestin thì lượng progestin sẽ cao hơn estrogen so với tỷ lệ lúc bình thường, nên niêm mạc tử cung không phát triển mạnh dày ra và bị bong, chảy máu như lúc hành kinh thông thường, gọi là hiện tượng mất kinh. Khoảng 60% người dùng bị hiện tượng này (nếu tính cả những người chỉ bị vài lần trong năm). Hiện tượng này không có hại gì cho sức khỏe hay sinh sản về sau, nên vẫn tiếp tục dùng DMPA.

DMPA có hiệu quả tới 96,6% nên hiện tượng này thường không phải là dấu hiệu có thai, tuy nhiên để chắc chắn, cần kiểm tra. Nếu có thai (có thể có thai trước khi dùng DMPA mà không biết, hay do dùng DMPA mà không có hiệu quả, tuy rất hiếm) thì có thể giữ lại thai hay phá thai. Trong trường hợp muốn giữ thai thì ngừng dùng DMPA và theo dõi như thai bình thường vì DMPA dùng trước đó không có hại cho thai.

- Khi dùng DMPA cũng có thể bị rong kinh, rong huyết, băng kinh. Rong kinh là kinh kéo dài (7 – 8 ngày) lượng máu ra bằng hay nhiều hơn bình thường (50 - 80ml). Hiện tượng này thường chỉ xảy ra trong những mũi tiêm đầu DMPA sau đó hết dần, đi vào ổn định, nên vẫn cứ tiếp tục dùng DMPA.

Rong huyết là xuất huyết một ít giữa chu kỳ hành kinh. Hiện tượng này không nghiêm trọng và không cần điều trị, sẽ tự hết. Băng kinh là lượng máu nhiều hơn hành kinh bình thường, rất ít khi xảy ra.

- DMPA làm tăng cân nhanh chóng, thường tăng 5% trong vòng 6 tháng, tình trạng tăng cân vẫn tiếp tục kéo dài. Có tới 25% nữ tham gia khảo sát đã tăng tới 10kg sau 3 năm dùng DMPA.

Nếu khi dùng DMPA mà bị tăng cân nhanh chóng thì nên tham khảo ý kiến thầy thuốc và có thể chuyển sang dùng biện pháp TT khác.

- DMPA làm giảm độ kết dính của xương, gây loãng xương nữ ở bất cứ độ tuổi nào, thường xảy ra nhanh và tồi tệ khi dùng kéo dài quá 2 năm, còn dùng trong phạm vi 2 năm thì không hay rất hiếm xảy ra. Vì thế không nên dùng DMPA quá 2 năm.

- DMPA còn làm cho người dùng thay đổi tâm trạng giống như khi có thai (khi buồn, khi giận, chán nản, mỏi mệt) nhưng chỉ trong thời gian ngắn, nếu kéo dài thì cần điều trị và sau khi điều trị một thời gian ngắn cũng hết.

- Ngoài ra nhức đầu, đau bụng dưới, cương vú, buồn nôn nhưng không nặng, có thể xử lý bằng các cách thông thường.

Chúc bạn vui!

Lợi hại tiêm thuốc tránh thai 

Thuốc có hiệu quả tránh thai cao, rất tiện cho phụ nữ không có điều kiện uống viên tránh thai hàng ngày nhưng bạn cũng phải chịu đựng không ít tác dụng phụ.

 Thuốc tiêm tránh thai là loại thuốc có tác dụng tránh thai rất cao và dài ngày. Loại thuốc này khá thuận tiện vì không phải uống từng ngày.

Tại Việt Nam, Depo-Provera là loại thuốc tiêm tránh thai duy nhất đang được sử dụng.

Mỗi mũi tiêm có tác dụng tránh thai trong 3 tháng vì chứa một hàm lượng cao hormonn progestin. Thuốc có hiệu quả tránh thai cao, rất tiện cho phụ nữ không có điều kiện uống viên tránh thai hàng ngày.

Hiệu quả của thuốc trong số người sử dụng có thể đến 97%, có nghĩa rằng 100 phụ nữ dùng thuốc trong một năm thì có 3 người bị mang bầu.

Phụ nữ dùng Depo-Provera không bị những tác dụng phụ do phơi nhiễm với estrogen như tăng nguy cơ bị cục máu và bệnh tim mạch.

Tác dụng phụ không ít

- Trước tiên, chu kỳ kinh nguyệt của bạn có thể bị thay đổi. Kinh có thể ra không đều, hoặc hoàn toàn không thấy kinh. Sự cố này không có hại và kinh nguyệt sẽ trở lại bình thường sau khi ngừng thuốc.

Sự hồi phục kinh nguyệt bình thường sau khi ngừng thuốc có thể chậm, đôi khi vài tháng sau mới thấy có kinh trở lại, do đó khả năng sinh sản cũng bị chậm theo. Có thể teo niêm mạc tử cung nên có thể dẫn đến vô kinh hoặc có khi lại rong kinh, rong huyết.

- Phù nề, ứ dịch, tính khí thất thường, đau đầu, hoa mắt chóng mặt và tǎng cân. Hội chứng đường hầm cổ tay và rụng tóc cũng cần chú ý.

- Ngoài ra, bạn có thể tăng cân, cương đau vú và trầm cảm.

Lời khuyên của bác sĩ là không nên dùng thuốc dài hạn đối với những phụ nữ có thể sử dụng một biện pháp tránh thai khác. Chúc bạn có sự lựa chọn phù hợp.