Rạn Trào : mô hình bảo tồn biển cộng đồng đầu tiên ở Việt Nam như nào ?

Nằm cách thành phố Nha Trang chừng 60km, Rạn Trào thuộc xã Vạn Hưng, huyện Vạn Ninh là khu bảo tồn biển đầu tiên ở Việt Nam hoạt động dưới sự quản lý của cộng đồng dân cư địa phương. Đầu năm 2002, được sự giúp đỡ của Liên minh sinh vật biển quốc tế tại Việt Nam (IMA-VN), Rạn Trào đã trở thành nơi bảo vệ nghiêm ngặt các nguồn gen quý giá sống trong các rạn san hô.

Hơn hai năm qua, cộng đồng và chính quyền ở Vạn Ninh đã thực sự coi việc bảo tồn hệ sinh thái biển ở Rạn Trào là công việc của họ, bởi ngoài ý nghĩa bảo vệ môi trường, nó đã mang lại lợi ích kinh tế cho những người dân địa phương.

Một nhóm hạt nhân gồm 9 thành viên đã thay phiên nhau tuần tra xung quanh khu bảo tồn để phát hiện và xử lý kịp thời những vi phạm quy chế bảo vệ khu bảo tồn. Ngoài ra họ còn tổ chức nhiều hoạt động truyền thông, vận động cộng đồng bảo vệ nghiêm ngặt khu bảo tồn.

Với sự hướng dẫn của các nhà khoa học, những ngư dân vốn trước đây chỉ quen việc đánh bắt và khai thác các sản phẩm tự nhiên của biển được học cách chiết ghép để phục hồi các rạn san hô, trả lại cho biển những gì họ đã huỷ hoại. Theo kết quả khảo sát mới đây của IMA-VN, sau hơn 1 năm gần 200 cụm san hô sau khi được chiết ghép đã phát triển rất tốt trong điều kiện tự nhiên.

Việc bảo vệ và phục hồi các rạn san hô ở Rạn Trào đã tạo điều kiện lý tưởng cho tôm cá cư trú và sinh sản. Trước tháng 3/2001 tại khu vực này chỉ có khoảng 300 loài tôm cá sinh sống thì nay đã tăng lên gấp đôi.

Bên cạnh đó việc phục hồi các rạn san hô còn tạo điều kiện thuận lợi cho người dân nuôi trồng thuỷ sản. Hiện có 70% hộ dân ở thôn Xuân Tự đã tham gia nuôi tôm hùm lồng. Nhiều gia đình có mức thu nhập từ 100-200 triệu đồng từ nghề này, vượt xa so với khoản thu nhập từ đánh bắt tôm cá trước đây.

Các chất thải, thức ăn thừa của tôm được các gia đình thu gom để đưa vào bở xử lý nên hơn hai năm nay, tại Rạn Trào không hề xảy ra tình trạng tôm chết hàng loạt. Năm 2003, sản lượng nuôi trồng thủy sản ở đây đã tăng 30% so với trước khi thành lập khu bảo tồn.

Để giảm sức ép tới việc bảo tồn biển, những thành viên của nhóm hạt nhân vừa là người đi tiên phong vừa trực tiếp hướng dẫn người dân trong việc ứng dụng phương pháp kỹ thuật mới là nuôi vẹm xanh và hải sâm xen lẫn tôm hùm. Ngoài giá trị về kinh tế, vẹm xanh và hải sâm còn có khả năng lọc nước, làm sạch môi trường, tạo điều kiện để tôm hùm sinh trưởng.