Tại sao vi khuẩn lao kháng thuốc?

Vi khuẩn lao càng ngày càng có xu hướng kháng lại thuốc dùng trong điều trị. Hiện tượng kháng thuốc của vi khuẩn lao làm cho công tác điều trị gặp không ít khó khăn. Tại sao vi khuẩn lao kháng thuốc? Đây là một vấn đề được thực sự quan tâm của ngành y tế toàn cầu, có nhiều giả thuyết được đưa ra nhưng thuyết do đột biến gen có sức thuyết phục hơn cả.

Hiện tượng vi khuẩn lao kháng thuốc xảy ra do sự thay đổi một cách tự nhiên không cần sự tác động của thuốc chống lao. Thuốc chống lao chỉ có vai trò chọn lọc mà thôi, tức là tiêu diệt những chủng còn chịu thuốc, như vậy các chủng kháng lại thuốc vẫn tồn tại và đồng thời các chủng đề kháng thuốc càng ngày càng tăng lên. Các nhà nghiên cứu cho rằng cơ chế kháng thuốc của vi khuẩn lao là do di truyền ở tầm nhiễm sắc thể bằng cách đột biến sinh ra chủng vi khuẩn lao kháng thuốc. Hiện tượng này diễn ra khi những chủng vi khuẩn lao chưa một lần tiếp xúc với thuốc chống lao nhưng ngay từ khi tiếp xúc lần đầu tiên chúng đã kháng lại thuốc đó. Vì vậy, nhiều tác giả đã khẳng định cơ chế kháng thuốc của vi khuẩn lao là do sự đột biến ngẫu nhiên của nhiễm sắc thể của vi khuẩn lao đã trải qua sự sao chép và có thể được chọn lọc do trong khi điều trị không sử dụng đầy đủ liều lượng và không kết hợp các loại thuốc với nhau. Tần suất kháng thuốc của vi khuẩn lao cũng không giống nhau ở từng loại thuốc trong cùng một chủng, ví dụ INH tần suất là 10-6, RMP là 10-8.

Trong việc đề kháng thuốc của vi khuẩn lao có thể do tiên phát hoặc thứ phát. Vi khuẩn lao kháng thuốc tiên phát là hiện tượng lây nhiễm bởi một chủng đã kháng thuốc mà vi khuẩn này đã có sự đề kháng tự nhiên. Vì vậy bệnh nhân mắc bệnh lao khi do sự lây nhiễm này, ngay từ đầu vi khuẩn lao trong cơ thể của người bệnh đó đã đề kháng với thuốc đang sử dụng. Còn hiện tượng kháng thuốc thứ phát xảy ra đối với các chủng vi khuẩn lao có ở bệnh nhân nào đó do dùng thuốc chống lao không đúng quy cách như sự phối hợp thuốc, thời gian sử dụng thuốc, liều lượng thuốc đối với từng bệnh nhân cụ thể. Trường hợp này vi khuẩn lao có thể đề kháng với một hoặc hai thuốc chống lao trở lên mà ban đầu các chủng lao này không hề đề kháng (hay còn gọi là vẫn nhạy cảm) với các thuốc chống lao đó. Người ta cho rằng đây là hiện tượng kháng thuốc của vi khuẩn lao do đột biến một bước nhiều gien. Hiện tượng vi khuẩn lao kháng thuốc thứ phát thường xảy ra ở một số bệnh nhân lao khoảng sau 3 tháng dùng thuốc. Khi xuất hiện hiện tượng kháng thuốc thứ phát ở một bệnh nhân lao nào đó là bắt đầu gặp khó khăn cho việc điều trị. Nếu xuất hiện hiện tượng đa kháng thuốc của vi khuẩn lao thì việc điều trị cho bệnh đó càng khó khăn hơn rất nhiều, đặc biệt trên những bệnh nhân vừa bị lao vừa mắc bệnh AIDS.